محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران صبح امروز (یکشنبه) در برنامه حالا خورشید رضا رشیدپور حضور یافت و در مورد مسایل روز صحبت کرد و پاسخگوی سوالات رشیدپور بود.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در ابتدا به بازماندگان دو قربانی زلزله کرمانشاه تسلیت گفت و برای مجروحان شفای عاجل مسئلت کرد.
در ادامه برنامه رضا رشیدپور از ظریف سوال کرد که تحلیل خودتان از شرایط چیست؟
ظریف در پاسخ گفت: آن گفتوگو در شرایطی بود که تازه به برجام به نتیجه رسیده و شروع به اجرا شده بود و توقعات جامعه از برجام بالا شده بود و ما در دولت و برخی رسانهها شاید در این زمینه نقش داشتند. من سعی کردم واقعبینانه برخورد کنم ولی با توقعات بالا با مردم مواجه بودیم. با توجه به خروج آمریکا و فضای روانی شرایط تغییر کرده است. متاسفانه تلاشی در داخل شد که امید مردم را به یاس تبدیل کند. برجام پروژهای بود که در کشور توافق درباره آن در سطح بالا صورت گرفته بود.این توافق منافع آمریکا را در برنداشت. نکاتی به جای اینکه از تمام امکانات برجام استفاده کنیم دعوای سیاسی را ادامه دادیم که باعث یاس در مردم شد. بی اعتمادی ما به آمریکا امر واضحی است. هر کس را در منطقه نگاه کنید یا فکر میکند از طریق خرید امنیت برای خود امنیت ایجاد کند یا از طریق تسلیحات و سلاحهای هستهای، ایران امنیت و توسعهاش را وابسته به مردم است و برای همین 40 سال است به مردم فشار آوردند. وظیفه وزارت خارجه این است که فشارهای خارجی را کم کند.
ما همه چیز را از مردم داریم. الان آمریکاییها بیشترین تمرکزی که دارند روی جنگ روانی است و اعمال فشار بر ایران و شرکای بینالمللی ایران. وقتی تیرشان در همه موارد به سنگ میخورد. الان تیرشان در مقابل نزدیکترین متحدانشان به سنگ خورده است و با ایجاد فضای روانی میخواهند شرایط را عوض کنند.
روشهای مختلفی هست. آمریکاییها عضو دائم شورای امنیت هستند و تمام امکانات را در اختیار دارند. امروز نزدیکترین متحدان آن در مقابلش ایستادهاند. رژیم صهیونیستی قوانین بینالمللی و منشور ملل متحد را نقض میکنند. عربستان در بمباران یمن اساسیترین حقوق بشردوستانه را نقض و مرتکب جنایات جنگی میشود آیا به این معناست که آن موازین ایراد دارند یا در جامعه بینالمللی سازوکار مناسبی برای اعمال فشار ندارند. ما با کانادا در دولت نهم و دهم رابطه سیاسیمان قطع شده است ولی درباره برجام دولت کانادا در برابر آمریکا ایستاده است. همه متحدان آمریکا در ناتو در برابر آمریکا ایستادهاند. چند کشور در جنوب ما به دلایل کوتاه بینانه و رژیم صهیونیستی در کنار آمریکا هستند.
اقدامی که اروپاییها کردند اقدام خیلی جزیی در یک حوزه بخصوص، اروپاییها 12 تعهد دادند برای حفظ برجام و مبلغی را تعیین کردند در داخل برخی در بوق ناامیدی میدمند. 18 میلیون کمک برای شرکتهای کوچک و متوسط کرده است. در اروپا موتور پیشرفت شرکتهای کوچک و متوسط هستند. گروهی در داخل میگویند این 18 میلیون یورو ما به ازای برجام است که چنین نیست.
از زمانی که ترامپ اعلام کرده که از برجام خارج میشود آمریکاییها به اهدافی که میخواستند نرسیدند به همین خاطر پامپئو صحبت کرده است. گفتند گروه اقدام تشکیل میدهند. آمریکا فکر میکرد در یک سال اول با آزار و اذیت ایران را مجبور میکند از توافق خارج شود.
رشیدپور: مردم کاری ندارند که کانادا به آمریکا چه میگوید و مردم دنبال این هستند که دلار چقدر است؟ وقتی میبینند دلار ده هزار و 600 تومان است، اگر قرار بود خوشحال بشوند قرار بود با توتال و شل که برای ما آورده تکنولوژیک داشته باشند خوشحال میشدند.
ظریف: وقتی با توتال قرارداد میبندید توتال هم قراردادش را با شرکتهای کوچک و متوسط میبندد.دولت آمریکا و اقتصاد آن بزرگ است ولی زمانی که توتال میآمد دو کار انجام میداد یکی این شرکتها را مدیریت میکرد و دوم اینکه امکانات فاینانس و تسهیلات مالی را فراهم میکرد.
سیاست خارجی باید تلاش کند بار را از دوش مردم بردارد ما این تلاش را کردهایم. ما در یک ظرف واقعی زندگی میکنیم. سیاست خارجی همه چیز کشور نیست و همه کارها را انجام نمیدهد میتواند زمینهای برای فشار بیشتر بر کشور یا برداشتن فشار یا اینکه فشارها را در حد ممکن تعدیل کند. در زمانهای دیگر به دلیل برنامهها و قدرتی که داریم. مجموعه سیاستهای یک کشور است که روابط خارجی را شکل میدهد،فقط سیاست خارجی نیست.
اینکه ما میخواهیم مستقل باشد و کسی به ما دستور ندهد و حقوق مردم را براساس قوانین داخلی رعایت کنیم و نمیخواهیم دیگران از کشور ما از امکانات ما برای خودشان استفاده کنند. همیشه یک قلدری وجود دارد که یک وقت صدام است که به ایران حمله میکند. اینکه یک کسی به ایران حمله میکند گناه ایران نیست. اینکه رژیم صهیونیستی حقوق فلسطینیها را نقض میکند گناه فلسطین و دیپلماسی فلسطینی نیست.
رشیدپور: دیپلماسی چطور میتواند آمریکا را متوقف کند کاری که میکند فشار را کاهش بدهد.
ظریف: من به دوستان عزیزم که سن فرزندانم هستند میخواهم بگویم آیا دوست دارید یک رئیس جمهور خارجی بگوید اگر من چتر حمایتی را از کشور شما بردارم سه ماه دوام نمیآورید؟ ترامپ به صراحت این حرف را میزند. اینکه توانستند علیرغم همه دشمنیها با جمهوری اسلامی، اینجا کشوری بوده که همه چیزش در اختیار آمریکاییها بود. یک دور که مرحوم مصدق با سلطه انگلیس مخالفت کرد حکومتش را ساقط کردند و بر تمام مقدرات مردم حاکم شوند و سیاستها را تعیین کنند. آمریکاییها بعد از آن کوتاه نیامدند و جنگ را به راه انداختند.
رشیدپور: کشورهایی که در منطقه هستند احتمالا در حوزه داخل کشور قدم مثبتی برنداشتند. تولید و ...؛ آیا ما در ایران دچار این مسئله نشدیم و داخل را قدری دست کم نگرفتهایم؟
ظریف: اگر به تحولات داخل کشور در طول 40 سال نگاه کنید. اگر به همین پنج شش سال نگاه کنید و از همکاران من در بخشهای مختلف در مورد خودکفایی و نیازهای غذایی کشور و تحولات در حوزه صنعت و پتروشیمی نگاه کنید. هر قدر در دنیای کنونی کار کنید کافی نیست چون سرعت تحولات بینالمللی خیلی بالاست.
رشیدپور: این سرعت برای ترکیه هم هست.
ظریف: ولی ظرف دو هفته ارزش پول آن نزدیک به یک سوم شد. فشارهای خارجی وقتی به کشورهایی میآیند که هیچ محدودیت قانونی ندارند با فشاری که وارد میشود تاثیر میگیرند. این بار مجموعه ای شد از اختلافات داخلی و دعوای بی معنی داخلی و جو روانی که ایجاد شد و این دو جو روانی را تکمیل کردند. شاخصهای اقتصادی ما شاخصهای بدی نیست به جز رشد نقدینگی. این فضای روانی را در ترکیه ایجاد کردند و علیرغم اینکه تحریمی نبود ارزش لیر کاهش یافت.
رشیدپور: در ترکیه رئیس جمهور میگوید هر چقدر طلا و پول دارید به بانکها بدهید.
ظریف: نمایشی بود.
رشیدپور: آیا ارتباط سیاستمداران با مردم به قدری هست که پز دهیم وزیر حرفی زد و مردم صف بستند.
ظریف: این شرایطی است که باید بررسی شود چرا این وضعیت پیش نیامد. البته در جنگ این وضعیت پیش آمد و مردم ما وقعی احساس کنند با خطری روبرو شوند وارد میشود. آمریکا اتاق جنگ روانی برای ما دیدهاند و باید در آن اتاق بازی نکنیم هم جناحهای داخلی در آن اتاق بازی نکنند و هم مردم. زمانی مردم میبینند فساد هست و باید بازگشت به خویشتن خویش داشته باشیم و ببینیم چه اقداماتی انجام دادیم که از ایثارگری مردم کم شود.
این مردم در همه بزنگاهها و علیرغم همه مشکلات به میدان آمدهاند و زمانی احساس کنند تمامیت ارضی، کشور و حاکمیتشان در خطر افتاده به میدان میآیند. این را خودمان درک کنیم و جناحهای سیاسی به هزینه مردم با هم دعوا نکنند. مسئولان متوجه شوند هزینههای جناحی ما را مردم میدهند. روزی که برجام منعقد شد در نمازخانه وزارت خارجه برای دوستان خود صحبت کردم و گفتم از امروز کارمان سختتر است هر کسی ممکن است به برجام نمره بدهد. مردم اصلا مقصر نبودند. مردم بودند که برجام را فراهم کردند. اینکه ترامپ میگوید برجام یک کلاه بزرگ بر سر آمریکا بود و برخی میگفتند آمریکا هیچ وقت از برجام خارج نمیشود دیدیم که شد و وقتی آمریکا میگوید شش تریلیون دلار در منطقه هزینه کردیم و سودش به جیب مردم رفته است تیتر میکنند ولی وقتی میگویند که کلاه سر آمریکا رفت کسی تیتر نمیکند.
رشیدپور: دولت توقعات از برجام را بالا برد
ظریف: برخی از ما در دولت و برخی رسانهها توقعات را بالا بردند.
رشیدپور: وقتی برجام امضا شد برخی در تهران آمدند بیرون و یک هزاری و دلار در دست گرفتند. ما تجار و بازاریها و جوانان را امیدوار کردیم
ظریف: هنوز هم امیدوار میکنیم چون امکانات کشور زیاد است وظیفه دولت و جناحها این است که مردم را امیدوار کنیم. اگر کسی هزار تومانی را دست گرفته دولت نبوده است.وظیفه دولت و جناحها این است که مردم را امیدوار کنیم. اگر کسی هزار تومانی را دست گرفته دولت نبوده است. نیاز داشتیم تعادلی در حوزهها ایجاد کنیم این تعادل چرا ایجاد نشد باید به دلایل مختلفش نگاه کنید. یکی از آنهایی که میخواهد اطمینان به آینده را از بین ببرد آمریکا و اسرائیل هستند.
وقتی نتانیاهو در شوهای تلویویزیونی با مردم صحبت میکند برای از بین بردن این اطمینان هستند.همیشه معتقدم نباید همه چیز را گردن استکبار جهانی انداخت. آنهایی که در داخل این امید نسبت به آینده را نابود میکنند و دستاوردها را فراموش میکنند. اوباما یک جمله معروفی گفت اگر میتوانستم حتی اجازه نمیدادم یک پیچ و مهره از برنامه هستهای ایران باقی بماند و این شد تیتر روزنامهها و صدا و سیما ولی اوباما یک جمله بعد از آن گفت اما نمیتوانیم. میتوانستیم دومی را تیتر کنیم نه اولی را. یک برنامه حساب شدهای بود که مردم را ناامید کنند. هر چه رهبری تاکید میکردند که در کشور امکاناتی داریم که با تکیه بر آن پیش برویم ولی نکردیم.
مگر در دوران گذشته هر تحریمی که آمریکا اضافه میکرد کشورهای اروپایی پشت سر آن صف نمیبستند. اما ما تلاش نمیکردیم که دل مردم را خالی کنیم. هنوز هم وظیفه ما همین است. این مردم بزرگترین سرمایه کشور هستند و برای ما مشروعیت آفریدند و پشت ما آمدند. اوباما وقتی با ما مذاکره کرد ما نبودیم که مذاکره کردیم پشتوانه مردم بود که او را ناامید کرده بود که مذاکره کردند.
سیاست خارجی بدون پشتوانه مردمی کارآمدی ندارد. مردم همانطور که در 40 سال پشتیبانی کردند.برخی دوستانی که در حوزه فناوری نو در آمریکا به من میگویند تحولات در فناوریهای نو در ایران قابل توجه است.
رشیدپور: اینقدر که ما در تلویزیون تلاش میکنیم مردم امیدوار باشند و خیلی جاها میبینیم نقصی در دولت است و فحش آن را ما میخوریم و دستورالعمل ما این است مردم به آینده امیدوار باشند ولی من به بازنشستهای که حقوقش دیر واریز میشود و ... نمیتوانم بگویم الکی خوش باشید. مدام میخواهیم بگوییم آمریکا عددی نیست و هر وقت مشکل پیش میآید میگوییم آمریکا این کار را کرد و مردم از این دوگانگی خسته شدهاند.
ظریف: باید به همه دلایل توجه داشت. یک دلیلش آمریکاست و این کشور دارای اقتصاد بزرگی است و شرکتها با آن کار میکنند ولی باید به دلایل دیگر هم پرداخت. وقتی آمریکا را به قدر قدرت تبدیل کردیم و نگاه نمیکنیم تمام متحدان آن الان همراهش نیستند.تلاش اروپا کافی نبوده و حاضر نشدند هزینه را بپردازند. آیا آمادگی دارند عدم رضایتشان را به هزینه تبدیل کنند.وقتی دولت یازدهم سر کار آمد یک اجماع امنیتی علیه ایران بود ولی امروز این اجماع امنیتی نه تنها شکسته است.
رشیدپور: بوئینگ و ایرباس پرید؟
ظریف: خیر. بوئینگ و ایرباس یک تعهد آمریکا بود. مقامات آمریکایی میگویند ما طرفدار مردم ایران هستیم. چرا اولین تحریمی که اجرا کردند تحریم هواپیما بود. این تخلف آمریکاست نه به معنای پریدن هواپیما. ما قرارداد 1955 با آمریکا داریم که مبنای بسیاری از دعاوی ما بوده است به دیوان بینالمللی دادگستری مراجعه کردهایم. این اقدامات آمریکا نه تنها نقض برجام بلکه نقض قرارداد 1955 بود و دعوایی را ارائه کردیم که این هفته در دیوان استماع خواهد شد.
رشیدپور: الان به لحاظ حقوقی میتوانیم در دیوان لاهه برنده شویم. عرض من مردم است. مردم یک هشت سالی میگفتند نفت سر سفرهمان میآید آیا آمد در هشت سال دیگر گفتند برجام میآید سر سفرهتان. مردم اقتصاد پویا و هواپیما میخواهند سوار شوند.مدام میخواهیم بگوییم آمریکا عددی نیست و هر وقت مشکل پیش میآید میگوییم آمریکا این کار را کرد و مردم از این دوگانگی خسته شدهاند.
ظریف: ابزارهای شما در روابط بینالملل مشخص است و باید از آن ابزارها استفاده کنیم. برجام میتوانست موانعی که به هر دلیلی ایجاد شده باشد بردارد. برای دو سال و نیم آن موانع برداشته شده بود.
رشیدپور: کدام یک؟
ظریف: خیلیها. در عرض دو سال و نیم خیلی اتفاقات میافتاد. اگر موانعی برداشته نشد نباید چطور است وقتی برجام تصویب میشود میگویند هیچ اتفاقی نیفتاد الان که خارج شده میگویند چه شد. ما باید خودمان با ایجاد امید. سرمایه داخلی ما بیش از هر سرمایهگذاری خارجی است و باید سرمایه داخلی را به جریان بیندازیم نیاز داریم اطمینان به آینده را ایجاد کنیم. مردم قسمت عمدهای از این آینده هستند و باید نسبت به آینده خود نگاه کنند که آیا خریدن دلار آینده را تامین میکند یا سرمایهگذاری در کشور و ایجاد اشتغال.
رشیدپور: میگوییم مردم دلار نخرید و بروید سرمایهگذاری کنید. کسی که سرمایهگذاری میکند در ترخیص از گمرک و ... با مشکل مواجه هستم.
ظریف: از دوستان من در حوزه سوال کنید جوابهای دقیقتری میدهند. در حوزه امنیت سرمایه گذاری کارهای خیلی زیادی کردیم و کارهای زیادی نیز باید انجام دهیم و باید بوروکراسی برای سرمایهگذاری داخلی و خارجی را رفع کنیم. اگر شاخصها را نگاه کنید شاخص رقابت پذیری و کسب و کار در طول 5 سال گذشته بسیار بهبود پیدا کرده است. مهم این است که مردم واقعیات را بدانند و بدانند که روندها این وضعیت را شکل میدهد. این روندها که به سمت فشارهای مضاعف بینالمللی میرفت با برجام متوقف میشد و امروز علیرغم دست و پازدن آمریکا این اجماع جهانی است و معتقدم با تکیه بر امکانات داخلی و استفاده از شرایط بینالمللی از مراحل کنونی عبور کنیم. نه ما خود را از مردم باید جدا کنیم نه مردم از ما.
رشیدپور: میگوییم مردم ببیند جهان علیه آمریکا متعهد شد و اگر 18 میلیون یورو است و چند شرکت اروپایی نمیخواهیم.
ظریف: حتما این نیست. اگر اروپاییها تعهدات خود را اجرا کنند این انتخاب کم هزینهتر برای مردم است و برای ما سختتر است انتخابهایی که دولت و نظام داشتند خیلی راحتتر بود. این تنها انتخاب ما نیست و فعلا داریم کم هزینهترین انتخاب را دنبال میکنیم و این بدان معناست که اروپاییها یک رشته تعهدات را دادند که ایران نفتش را بفروشد. الف