گردشگری پدیدهای کهن است که بر بنیاد حرکت و جابهجایی انسان استوار است. سرشت انسان نیز با سفر و آشنایی با سرزمینهای دوردست و ساکنان آن آمیخته است. گردشگری فرهنگ و تمدن بشریت را معرفی میکند به روابط انسانی، اجتماعی و فرهنگی کشورها تحکیم میبخشد و از عداوت و کینهها میپرهیزد و به صلح جهانی میاندیشد.
توسعه جهانگردی و پیشرفت آن از زمانی شروع شد که از یک سو قوانین و مقرراتی درزمینه حق مرخصی برای کارمندان و کارگران به مرحله اجرا درآمد و از طرف دیگر بالا رفتن سطح زندگی مردم در کشورهای صنعتی امکان مسافرت را ایجاد کرد این دو عامل همراه با عامل سوم یعنی علاقهمندی مردم به بهبود وضع زندگی خود که توأم با تشدید حس کنجکاوی آنان نسبت به وضع زندگی و پیشرفت سایر ملل بود خودبهخود به توسعه جهانگردی کمک شایانی نمود. (علیاصغر رضوانی)
محیطهای شهری از دو نقطهنظر در صنعت گردشگری اهمیت دارند. کانون شهری به لحاظ تمرکز جمعیت در آنها و فشارها و خستگیهای ناشی از کار و تلاش و فعالیت بهعنوان مبدأ مسافرتهای گردشگران مطرح میشوند. از سوی دیگر به علت وجود امکانات معیشتی، رفاهی فعالیتهای اقتصادی، بازرگانی، صنعتی، فرهنگی، سیاسی، بهداشتی، ارتباطی، فراغتی و داشتن جاذبههای تاریخی و گردشگری بهعنوان مقصد مسافرتهای جهانگردی نیز به شمارمی آیند.
نخستین و شاید مهمترین ویژگی حاکم بر محصولات صنعت گردشگری این است که این محصولات بیشتر در قلمرو خدمات قرار میگیرند. این صنعت مستلزم شناخت گروههای ذینفع در این صنعت است. این گروهها در صنعت گردشگری به نقشآفرینی میپردازند. نخستین گروه گردشگران هستند این افراد در پی تأمین و ارضا انگیزهها و خواستههای خود میباشند دومین گروه فعالین اقتصادی هستند که به گردشگران کالا و خدمات ارائه میکنند. یا زمینه عرضهی این کالاها را فراهم میسازند.
سومین گروه ذینفع مدیریت سیاسی سرزمین مقصد میباشد. از دید این گروه صنعت گردشگری عامل ایجاد ثروت و ارتقاء سطح زندگی اقتصادی اجتماعی شهروندان جامعه مقصد تلقی میشود. چهارمین گروه ذینفع را باید جامعه محلی در مقصد گردشگری دانست. از دید مردم محلی گردشگری، ابزاری برای تعامل فرهنگی و عنصری اشتغالزا شناخته میشود. (بهرام رنجبریان)
گردشگری بهعنوان یک امر فرهنگی در دو سوی جریان گردشگری دریک مکان تعاملها و تبادلها را سبب میشود و با انسانها، انگیزه، خواسته، نیازها و آرزوهای آنها که منبعث از فرهنگ جامعه است در ارتباط است. توسعه گردشگری بهعنوان یک پدیده فرهنگی موجب میشود که فرصت کافی برای تبادل فرهنگی بین گردشگر و جامعه میزبان به وجود آید.
گردشگری یکی از شیوههای کنش متقابل فرهنگی است که بهواسطه تفسیر تجربههای گردشگری از فرهنگ محلی کنشی متقابل را نمایان میسازد. این امر بستگی به آن دارد که فرهنگ جامعه میزبان در چه سطحی قرار داشته باشد. وجود فرهنگهای تدافعی از یک سو و فرهنگهای تهاجمی از سوی دیگر در بعضی از جوامع اختلافات فرهنگی عمیقی رابین گردشگر و جامعه میزبان به وجود میآورد. اصولاً فرهنگی پویاست که توانایی کنشهای فرهنگی را دارا باشد.
گردشگرانی که برای استفاده از تعطیلات و گذراندن اوقات فراغت خود به نقاط دیدنی راهی سرزمینهای دور و نزدیک میشوند مشخصات یکسانی نداشته و ازنظر سن، جنس، میزان تحصیلات و خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و عقیدتی نیازهای روانی، وضعیت شغلی و اقتصادی با یکدیگر اختلاف دارند و به همین لحاظ آژانسهای توریستی موفق آنهایی هستند که بتوانند تسهیلات موردنیاز را برای گروههای مختلف توریستی فراهم کنند. انجام چنین مسافرتهایی توسط جهانگردان هدفهایی را که به طریقی نیاز آنها را برطرف میکند به دنبال دارد و صرفاً" جهت خوشگذرانی و امور تفریحی و سرگرمی نیست.
آنچه که در این رابطه موردبررسی است ارزش اینگونه مسافرتها و اثرات ناشی از آنهاست. گردشگری یک عامل مهم برای پیشرفت و تکامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع محسوب میشود که برای دستیابی به چنین پدیدههای تکاملی میبایست ارزشها، عوامل و شرایطی که با صنعت گردشگری مرتبط هستند موردبررسی و ارزیابی قرار گیرند.
خدمات و تسهیلاتی که در محصول جهانگردی مشارکت دارند عبارتاند از: هتل، پذیرایی رستورانها، خدمات تغذیه، پارکهای موضوعی، خدمات اطلاعرسانی، سفرهای کوتاه تفریحی، جاذبه فرهنگی، تسهیلات ورزشی و تفریحی، بهداشت، حملونقل، فرهنگ مردمی، که از همه مهمتر واصلیتر اقامت و غذا میباشد. که هر گردشگر با توجه به نیازها و ترجیحات خود بهطور اختیاری از این تسهیلات استفاده میکند.
بنابراین برای حداکثر کردن درآمد حاصل از جهانگردی باید گردشگران را تشویق کنیم تا از مکانهای دیدنی بازدید کنند و همچنین اطلاعات بهروز در اختیار آنها قرار داده تا خرید خوبی نمایند که این نیازمند عملیات منجمله تبلیغ و تجاری کردن است.
مقصود از رسیدگی به امکانات این است که فهرستی جامع از همهی جاذبههایی که در مقصد وجود دارد و امکاناتی که در اختیار گردشگران و بازدیدکنندگان قرارمی گیرد تهیه شود. در این کار از آنها و سایر جنبههایی که موردتوجه بازدیدکنندگان است توجه خواهد شد. این امکانات به شیوههای گوناگونی مانند امکاناتی که به بخش خصوصی یا بخش عمومی تعلق دارد ونیز نوع گردشگر، یا بازدیدکنندهای که به آنها علاقه نشان میدهد ارائه و اداره میشوند. (چاک وای گی)
شناخت انگیزههای واقعی گردشگران هر بخش از بازار کلید تأمین رضایت خاطر آنهاست. یکی از مهمترین موضوعاتی که میتواند عامل کسب رضایت و یا برعکس نارضایتی مشتری باشد را باید در میزان تطابق برنامه واقعی اجراشده تور با آنچه مثلاً در بروشورها یا وبسایت بهصورت شرح برنامه تصاویر و ویژگیهای اجزاء بسته سفر ارائهشده، دانست. (داس ویل)
وقتی از واژه کیفیت استفاده میشود معمولاً"محصول یا خدمتی در نظر میآید که یا انتظارات ما را برآورده میسازد یا از آنها پیش میافتد. این انتظارات مبنای استفاده موردنظر میباشد. طبق نظر پرفسور جوران کیفیت دارای دو مفهوم مکمل است: اول کیفیت یعنی ویژگیهایی در محصول (ویژگیهای کیفی که نیازهای مشتری را پاسخ میدهد و موجب رضایت مشتری) گردد.
هدف کیفیت بالاتر ایجاد رضایت بیشتری در مشتری و انتظار درآمد بیشتر است. ایجاد ویژگیهای بیشتر و بهتر کیفیت، مستلزم سرمایهگذاری و افزایش هزینه است. بیشتر در اینجا کیفیت با درآمد مربوط است.
دوم کیفیت یعنی عدم عیب و خطا موجب ضایعات، تعمیرات دوبارهکاری محصول مرجوع نارضایتی مشتری، شکایت، جریمه و از دست دادن مشتری میگردد و همهی اینها هزینه آور هستند. بدین ترتیب کیفیت بالاتر حاوی عیب و خطای کمتر و هزینهی کمتر است در این جا کیفیت با هزینه مربوط است. کیفیت عبارت است از: کار درست را بار اول درست انجام دادن و بار دوم بهتر از بار اول انجام دادن، مناسب بودن برای هدف، کیفیت یک برنامه یا درمان موقت نیست بلکه یک فرایند است کیفیت یک سفر مداوم بهسوی تعالی است.
در این مقاله به بررسی سنجش کیفیت خدمات ارائهشده به گردشگران ورودی شهر همدان میپردازیم. تا از وضعیت و کیفیت خدمات ارائهشده ازنظر محصولات جهانگردی آگاه شویم.
استان همدان با داشتن فرهنگی کهن متشکل از اقوام طوایف و عشایر بسیار و تنوع اقلیمی و جاذبههای تاریخی و فرهنگی و طبیعی از هر نظر آماده جذب گردشگران بسیاری میباشد. موقعیت جغرافیایی این استان و قرار گرفتن در مسیر ارتباطی غرب کشور و عتبات عالیات در کشور عراق از یک سو و از سوی دیگر شرایط معتدل آبوهوایی در فصول گرم سال هم از عوامل دیگری برای جذب گردشگر به این استان میباشند.
اکثریت محققین علوم تاریخ و باستانشناسی را عقیده به راین است که شهر باستانی هگمتانه در دل شهر همدان برجایمانده بقایای همین تأسیسات است.
این دیار از دیرباز مهد پرورش مردان بزرگی درزمینه علم و هنر، عرفان، دین و سیاست بوده است که ازجمله این مشاهیرمی توان به عارف بزرگ باباطاهر، عارف دلسوخته و حقطلب عین القضات همدانی و مردان سیاسی چون خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی وزیر مشهور ایلخانان مغول، سید جمالالدین اسدآبادی و همچنین شعرای گرانقدری چون میرزاده عشقی، مفتون همدانی و میر رضی والدین آرتیمانی اشاره نمود.
همچنین شهر همدان مدفن بزرگانی نظیر شیخالرییس بوعلی سینا و شاعر و مبارز سیاسی عارف قزوینی نیز هست همچنین استان همدان ازلحاظ گردشگری دارای توانهای مناسب طبیعی است و درصورتیکه بخواهیم فعالیت گردشگری در سطح استان همدان توسعه پیدا کند میبایستی اولاً توانها و جاذبهها شناسایی و بهاجمال معرفی شوند ثانیاً برنامه ریزان و دستاندرکاران امر گردشگری استان میبایستی در جریان توسعه این فعالیت مردم را با اثرات توسعه این فعالیت آگاه سازند.
چراکه بابیان اثرات و توجیه مردم از این نظرمی توان نظر آنها را به سمت مشارکت همهجانبه در این فعالیت سوق داد ثالثاً در جریان این توسعه باید توانهای جهانگردی منطقه بهگونهای تقویت شوند که بنا به فصول در تمام طول سال جذابیتهای متعددی را ایجاد کنند.
رابعاً در راستای این توسعه بایستی مسائل زیستمحیطی ازنظر دور نماند و توسعه فعالیتهای گردشگری بهموازات حفظ محیطزیست ادامه یابد چراکه استان همدان با توجه به جاذبههای طبیعی بیشمار از حساسیت ویژهای برخوردار است و هرگونه بیتوجهی نسبت به این مسئله لطمات جبرانناپذیری را به محیط زیبا و دلپذیر آن وارد خواهد ساخت در جهت توسعه و گسترش صنعت گردشگری در منطقه باید مسائلی رعایت گردد تا فضاهای گردشگری موجود در منطقه جوابگوی نیاز مسافران واردشده به این منطقه باشد.