به گزارش تابناک قم، 28 سال از دوران دفاع مقدس گذشته، اما هنوز هم یادگارهایی از جنگ برای مردم ما باقی است؛ هنوز هم پس از این مدت استخوانهایی از زیر خاک بیرون میآیند که مادرانی چشم انتظار آنها هستند. مادرانی که سالها قبل با هزار امید و آرزو فرزندانشان را بدرقه راه دفاع از میهنشان کردند. شاید بسیاری تصور کنند که دیگر زمان فکر کردن به دوران جنگ و خاطره گوییها تمام شده و باید نگاهها را به آینده سپرد، شاید تکراری باشد، اما امروز هرچه داریم از دیروزمان است که جوانانی رفتند تا فردای ما آباد باشد. پس چه افتخاری بالاتر از اینکه گذشته سرشار از رشادت و مردانگی جوانان میهن را محترم بشماریم.
هنوز که قریب به 36 سال از آغاز جنگ میگذرد، استخوانهایی را به شهر و دیار هرکدام از ما میآورند که یادگار دفاع مقدساند، یادگاری که روزی سینه در مقابل دشمن سپر کردند تا حتی یک وجب از خاکش را از دست ندهند. اما انگار هر روز که بیشتر میگذرد احترام و منزلت شهدا برایمان کمتر میشود. هرچه از جنگ دورتر میشویم، شهدا را بیشتر فراموش میکنیم، همانها که یک روز هزاران نفر به انتظار تنها یک پیکر خیابانهای شهر را قرق میکردند. بهترین و آراستهترین مناطق شهر را برای آنها آماده میکردند تا میزبانشان باشند و مردم با خاطره هر روزه آنها آرام بگیرند و فضای معنویشان، شهر را پر کند. اما امروز کمتر به فکرشان هستیم. شاید اشکال از مردم نباشد، امروز همه درگیر زندگی و امور روزمره خود هستند، همه نگران هستند که فردا چه اتفاقی میافتد و نگاهشان به دیروز نیست...
شاید به این خاطر است که مردم امروز بیشتر درگیر خودشان شدهاند اما نه، سالها قبل وقتی خبر میآمد که شهری میزبان پیکر پاک یادگاری از دفاع مقدس است، همه و همه بسیج میشدند تا همانطور که یک روز بدرقهاش کردند برای حضور در جبهه حق علیه باطل، امروز استقبال شایستهای از او داشته باشند. من احساس دیگری دارم، قدیم ترها اگر میزبان شهیدی بودیم، مردم تنها نبودند، هم پای آنها مسؤولان شهر هم همراه بودند، انگار امروز آنها هم عطششان برای میزبانی از شهدا کمتر شده، یک هفته قبل از موعد، شهر پر بود از بنرها و پلاکاردهای استقبال از شهدا و دعوتنامه شهدا برای حضور در جمع مردم، اما انگار خیلی وقت است که مسؤولان هم حوصله میزبانی از شهید را آنگونه که باید و شاید ندارند، شاید آنها هم نگاهشان به آینده است تا گذشته، شاید اینقدر درگیر امروز و فردا هستند که دیگر دیروز برایشان معنایی ندارد...
خبر دادهاند که باز هم شهرمان میزبان مهمانانی عزیز است، دلمان برایشان تنگ شده اما بیشتر دلمان برای مادرانی میسوزد که چشم در راهند تا خبری از فرزندانشان برسد، این شهدا شاید برای ما گمنام باشند، اما مادرانشان بوی آنها را احساس میکنند. همه میآیند، اینبار هم کمتر فضای شهر را بوی شهید و شهادت گرفته است، اما مردم آماده استقبالی بزرگ هستند. ای کاش میگذاشتند شهدا در همان بیابانهای خشک و بی آب و علف میماندند. قبول نکردن مهمان بهتر از میزبانی بد از اوست. شاید مردم از شهدایی که این سالها به شهرمان آوردهاند کمتر خبر داشته باشند. چند سالی است که رسم شده شهدا را در جاهایی دفن میکنند که دیگر حال و هوای قبل را ندارد. دیگر گذر کمتر کسی به یادمان آنها میافتد، دیگر محور تجمعات مردمی نیستند. همه یادمان شهدای کوه خضر را میشناسند، با اینکه سالها پس از تدفین 14 شهید گمنام، بنای اصلی این یادمان هنوز هم تکمیل نشده، اما از همان ابتدا این یادمان میزبان خیل عظیم مردم عاشق فرهنگ شهید و شهادت است، چراکه فضایی برای تدفین آنها انتخاب شد که بستر حضور و تجمعات مردمی را داشت و امروز این نقطه با همه کمبودهایی که در زیرساختهای خدماتی دارد، بازهم در مناسبتها و ایام مختلف میزبان خیل عظیم مردم است. اما دیگر شهدای گمنامی که این سالها مهمان شهر ما بودهاند کجا هستند. حیاط متروک ادارات و مؤسسات و اردوگاههای ما شده یادمان شهدا؛ مقبرههایی که بعضاً هفته به هفته هم کسی به آنها سر نمیزند. یعنی اینقدر از فرهنگ شهید و شهادت اشباع شدهایم که به هر قیمتی تنها سعی در ثبت نام و نشان آنها در کنار مراکز خود هستیم، پس هدفشان چه شده؛ ای کاش میگذاشتند شهدا در همان بیابانهای خشک و بی آب و علف میماندند...
خبر دادهاند که باز هم شهر ما میزبان 6 شهید است، دو تن از آنها را شناسایی کرده و چهار تن دیگر گمنام در خاک وطن آرام خواهند گرفت. این بار سه مکان برای تدفین چهار شهید گمنام مشخص شده است. دو شهید در اردوگاه ولایت و پادگان شهید مصطفی خمینی و دو شهید هم در محدوده مصلی قنوات. راستی کسی تاکنون اسمی از مصلی قنوات شنیده است؟! امام جمعه قنوات بهمن ماه گذشته در شورای اداری بخش مرکزی از نبود مصلی در این شهر انتقاد کرده و خواستار احداث مصلی نماز جمعه در این منطقه شده، پس چطور در این مدت کوتاه این شهر دارای مصلی شده است. اردوگاه ولایت قم نیز محلی برای تجمعات و برنامههای فرهنگی است که به طور مقطعی این برنامهها برگزار شده و عمدتاً فضای اردوگاه خالی است. پادگان شهید مصطفی خمینی هم که دیگر شرایط خاص خود را دارد و یک فضای عمومی نیست چون پادگان است.
باز هم قرار شده فضاهایی میزبان این شهدا باشد که کمتر مردم از کنار آنها عبور میکنند؛ مگر گلزارهای شهدا و یادمانهایی محور توجه مردم هستند چه مشکلی داشتند که امروز مکانهایی که محور توجه مردم نیستند میزبان شهدا باشند.
اصراری بر دفن شهدا در فضاهای نامناسب نیست
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با فارس با اشاره به شرایط تدفین شهدا در شهرهای مختلف اظهار کرد: مجموعه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس تا مطمئن نشوند جایی که قرار است بدن مقدس شهید دفن شود، بانی نداشته باشد یا تا مسؤولان درخواست کننده تعهد ندهند و اعلام آمادگی نکنند که یادمانی که در حد معمولی که شئون ظاهری شهید رعایت شود ساخته شود، اجازه دفن شهید را نمیدهند.
حجت الاسلام والمسلمین مجتبی ذوالنوری خاطرنشان کرد: بهخاطر همین شرایط است که بسیاری از مجموعهها با اعلام آمادگی ساخت یادمان، ماهها و سالها در انتظارند تا شهید گمنامی منطقه آنها را مزین کند.
وی با اشاره به محل در نظر گرفته شده برای دفن شهدای گمنام در شهر قنوات، تصریح کرد: شرایط خاصی برای دفن شهید در یک منطقه وجود دارد اما باید احراز شود که واقعاً به این زودی محدوده محل دفن شهید آباد میشود یا خیر، یا اینکه جاذبه تدفین دو شهید زمینه تسریع در آبادانی این محدوده را فراهم میکند یا خیر.
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه پذیرایی از شهدا باید به شکلی باشد که درخور شأن آنها باشد، خاطرنشان کرد: اگرچه ما همه دنیا را هم مرقد شهدا کنیم ارزش تار مویی از شهید را ندارد اما آنچه از دست ما بر میآید و حداقل شؤون شهدا است، باید فراهم شود، اگر فضایی آمادگی ندارد، اصراری بر دفن شهدا در این فضاها نیست.
تدفین شهدا در مکان های خلوت ناصواب است
ذوالنوری گفت: برنامه ریزی برای دفن شهدا در مکانهایی باشد که اشتیاق بیشتری وجود دارد و بضاعت وجود دارد و بالفعل زمینههای لازم برای تحقق این امر فراهم شده است و زمانی که این شرایط مناسب در مکانهایی که آمادگی ندارند آماده شد، در مراحل بعدی این مناطق میزبان شهدا باشند.
وی با اشاره به تدفین شهدا در برخی مراکز و سازمانهای خصوصی و دولتی، خاطرنشان کرد: به طور کلی به نظر میرسد اجازه دفن شهدا در محیطهای اداری محدود داده نمیشود و تاکید بر دفن شهدا در فضاهایی است که تجمع مردم بیشتر است مثل مدارس علمیه، مساجد و دانشگاهها و مکانهایی که موجب میشود کمتر افراد از وجود شهدا بهره مند شوند و مکانهای خلوت که انزوای شهدا را از نظر ظاهری و جمعیت داشته باشد کار ناصوابی است و نباید این اتفاق بیفتد.
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دلهای مردم قرارگاه آرامش پیکرهای مقدس شهدا است، افزود: مردم اشتیاق زیادی برای میزبانی از شهدا دارند پس نباید با دفن شهدا در مناطق بن بست و با جمعیت کم، آنها را محدود و باقی مردم را از فیض وجودشان بیبهره کنیم.
تعهد اخلاقی و قانونی متولیان یادمانهای شهدا
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس نیز در گفت وگو با خبرنگار فارس، با بیان اینکه تدفین شهدای گمنام تنها با درخواست مجموعهها صورت میگیرد و بنیاد حفظ آثار راسا برای تعیین مکان تدفین شهدا اقدام نمیکند، گفت: عدم وجود معارض، وجود فضای مناسب برای احداث یادمان و محدوده سازی، عدم وجود سازههای نامتجانس در اطرف یادمان و نبود فضای یادمان در طرحهای توسعه شهری که موجب تخریب یا تغییر فضای محدوده شود جزو شرایط تعیین مکان تدفین شهدا است.
احمد حسینی با تاکید بر اینکه در مکانهایی چون گلزارهای شهدا، امامزادهها و یادمانهای شهدا اجازه تدفین شهدای گمنام داده نمیشود، افزود: مسؤولان درخواست کننده تدفین شهدا، مکانهایی را به بنیاد پیشنهاد میکنند و پس از تأیید بنیاد اجازه دفن ارائه میشود و میزبانان شهدا هیأت امنایی را تشکیل میدهند و صورت جلسه ای مبنی بر احداث یادمان متناسب با شأن شهدای گمنام با تأیید واحد مهندسی بنیاد حفظ آثار امضا میشود.
وی با تاکید بر اینکه متولیان درخواست کننده تدفین شهدا اخلاقاً و قانونا متعهد به ساخت یادمان در خور شأن شهدا پس از تشییع میشوند، به فضای تعیین شده برای تدفین شهدا در قنوات اشاره و خاطرنشان کرد: در طرح توسعه قنوات فضای مشخص شده برای تدفین شهدا، بوستان 20 هزار متری و در مجاورت واحدهای مسکن مهر است و قرار است که این مکان بوستان مرکزی شهر باشد.
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس با تاکید بر اینکه شهردار، رئیس شورا، بخشدار و امام جمعه بخش قنوات صورت جلسه احداث یادمان شهدای گمنام بخش را امضا کردهاند، گفت: براساس این صورت جلسه قرار بر این است که پس از تدفین اقدامات اجرایی احداث بوستان و یادمان شهدا آغاز شود.
تجربه تلخ در دستجرد
وی با اشاره به تدفین شهدا در شهر دستجرد خاطرنشان کرد: البته متاسفانه تجربه تلخی در شهر دستجرد در تأخیر ساخت یادمان شهدا وجود دارد اما عموماً اقدامات در خصوص ساخت یادمان شهدا به سرعت انجام میشود.
حسینی تصریح کرد: در بسیاری از فضاهایی که تدفین شهدا در شهر قم صورت گرفته تجربههای خوبی رقم خورده و بعضاً قبل از تدفین یادمان شهدا ساخته شده است اما در برخی مکانها تجربه تلخی وجود دارد که قبل از تدفین شهردار، امام جمعه، مسؤولان شهر و مردم برای تدفین شهدا طومار مینویسند، اما بعد از تدفین اقدامات اجرایی در چرخه بروکراسی اداری قرار میگیرد و به نوعی احداث یادمان شهدا با تأخیر زیاد صورت میگیرد.
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس به تدفین شهدا در برخی مراکز و ادارات خصوصی و دولتی اشاره کرد و گفت: ما وقتی در پادگان و دانشگاه اجازه تدفین داده میشود به نوعی شهید اختصاصی میشود، اما مجتمع ولایت روزانه میزبان 500 تا 700 نفر از سراسر کشور بوده و همیشه یادمان شهدا میزبان مردم هستند.
در هر حال شهدای گمنام فرزندان خانوادههایی هستند که هر کدام از آنها اگر هویت مشخصی داشتند شاید امروز شرایط دفن آنها به شکل دیگری رقم میخورد. انتظار این است که متولیان تدفین و ساخت یادمان شهدا در هر سازمان و شهر و مجموعهای که هستند نگاهشان به ساخت یادمان شهدا به منزله احترام به مقام شهید بوده و بدانند که این شهدا هرجا که بودهاند محور توجه مردم و تجمعات مذهبی شدهاند. امیدواریم در آینده هم همینطور باشد...